บ้านสำหรับผู้พิการ

บ้านหลายชั้นตามปกติเราจะมีบันไดในการเชื่อมต่อการสัญจรขึ้น-ลง แต่ถ้าในบ้านที่ต้องใช้รถเข็นจะทำอย่างไร คำตอบก็คงเป็นการอยู่แต่ชั้นล่างสุด เพราะโครงสร้างบ้านที่ทำมาแล้วแก้ไขไม่ได้ ชีวิตต้องอยู่แต่ที่เดิม ๆ มีผลให้สัญจรไประหว่างห้อง การเข้าห้องน้ำ และการช่วยเหลือตัวเองทำได้ยากขึ้นไปอีก โดยหลักการใช้ชีวิตแล้วหากไปสอบถามผู้พิการที่ต้องใช้รถเข็น ไม่มีใครที่อยากให้คนอื่นคอยดูแลตลอดเวลา และพวกเขายังต้องการช่วยเหลือตัวเองให้ได้มากที่สุด เพื่อสร้างความภูมิใจและเห็นคุณค่าในตัวเอง อย่างไรก็ตามแม้ว่าในบ้านนั้นจะไม่มีผู้พิการ แต่การดีไซน์บ้านแบบ Universal Design หรือการออกแบบโดยคำนึงถึงสมาชิกทุกคน ทุกเพศ และทุกวัยเตรียมไว้ก่อน ให้พร้อมรองรับการใช้งานทุกสถานการณ์ ตั้งแต่คนที่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้ ไปจนถึงผู้พิการ ผู้สูงวัย ที่ต้องใช้รถเข็นก็ดีไม่ใช่น้อยเลยครับ

ออกแบบ : MW Archstudio
ภาพถ่าย : Hiroyuki Oki
เนื้อหา : บ้านไอเดีย

โลตัสเฮาส์หรือบ้านดอกบัว เป็นอพาร์ตเมนต์แบบดูเพล็กซ์ในเมืองเว้ ประเทศเวียดนาม สร้างขึ้นบนพื้นที่ 12.6 ม. x 20 ม. มีสมาชิกในครอบครัว 3 คนที่อาศัยอยู่ในบ้านหลังนี้ คือ พ่ออายุ 90 ปี มีอาการสมองลีบนานกว่า 10 ปี ซึ่งเป็นผู้ป่วยติดเตียงไม่มีความสามารถ มารดาอายุเกือบ 90 ปีที่มีปัญหาสุขภาพไม่ดี และ Miss Lien เจ้าของบ้านผู้เป็นลูกสาว ซึ่งมีอายุเกิน 60 ปี แล้ว เธอเป็นผู้หารายได้หลักด้วยการทำงานเป็นครูสอนภาษาญี่ปุ่น แต่ก็มีปัญหาในการดูแลตัวเองเนื่องจากความทุพพลภาพ ทำให้รถเข็นตั้งแต่วัยเด็ก ดังนั้นเมื่อตัดสินใจสร้างบ้านจึงต้องออกแบบฟังก์ชันอำนวยความสะดวกให้ใช้ชีวิตได้ง่ายที่สุด

คลิกที่ภาพ เพื่อชมภาพขยายใหญ่

สำหรับผู้ทุพพลภาพที่ใช้เก้าอี้รถเข็น ไม่ว่าจะเป็นคนประเทศไหน ๆ การเปิดพื้นที่ให้พวกเขาได้มีโอกาสปฏิสัมพันธ์แบบสองทาง ได้บอกความต้องการ และช่วยเหลือตัวเองมากกว่าการร้องขอหรือได้รับความเห็นใจ จะสร้างทัศนคติของสังคมต่อผู้พิการใหม่ ซึ่งมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อจิตใจและคุณภาพชีวิตของเขาเอง นั่นเป็นเพราะคนภายนอกมักจะมองว่าผู้พิการ “ผิดปกติ” และน่าสงสาร นำไปสู่ความคิดเชิงลบของคนพิการที่รู้สึกว่าตัวเองเป็นภาระ ทำให้ส่วนหนึ่งกลายเป็นคนแยกตัวจากสังคม บ้านหลังนี้จึงออกแบบด้วยการขจัดความคิดนั้นให้เป็นบ้านที่เจ้าของทำอะไรได้เหมือนผู้คน “ปกติ”ทั่วไป เหมือนดอกบัวที่แม้จะอยู่ในบ่อโคลน แต่ยังคงเบ่งบานด้วยความงามและส่งกลิ่นหอมด้วยตัวเอง

ภาพโมเดลบ้าน แสดงให้เห็นว่ารอบบ้านไม่มีบันได แต่มีการติดตั้งระบบทางลาดสำหรับผู้พิการจากประตูหน้าถึงชั้นหนึ่ง มีจุดเปลี่ยนระดับเล็กน้อยและต่อจากจุดนั้นไปยังชั้นที่สอง วิธีนี้จะทำให้ทางไม่ชันเกินไปและเป็นอันตรายขณะเคลื่อนรถเข็นขึ้น-ลง และยังทำให้นักเรียนที่มาเรียนเดินขึ้นง่าย ๆ ไม่เหนื่อย หลายส่วนของทางลาดนี้จะวิ่งผ่านสวนก่อนจะเข้าไปข้างในและชั้นบน Miss Lien จะแวะดูแลสวนและกิจกรรมอื่นๆ ในทุกมุมของบ้านได้ด้วยตัวเธอเอง กิจกรรมทั้งหมดในบ้านจึงดำเนินไปอย่างราบรื่น

สำหรับห้องครัวและไอสแลนด์ออกแบบเคาน์เตอร์เป็นพิเศษ ให้สามารถใช้งานได้สะดวกที่สุด โดยเคาน์เตอร์จะมีช่องที่ลึกพอดีสำหรับให้วีลแชร์แทรกเข้าไป และหมุนรถเข็นได้ 360 องศาโดยไม่ชนกับสิ่งกีดขวาง ความสูงอยู่ในระดับที่วางแขนบนโต๊ะ ประกอบอาหารบนเตา และล้างจาน หยิบจับข้าวของสำหรับการปรุงอาหาร ใช้ชีวิตประจำวันได้เอง

เนื่องจากที่ตั้งทางภูมิศาสตของเมืองเว้ค่อนข้างพิเศษ คือ อุณหภูมิสูงมากในฤดูร้อนและมีฝนทำให้เย็นจัดยาวนานในฤดูหนาว สถาปนิกจึงติดตั้ง Facde ล้อมรอบทางทิศตะวันตกและทิศใต้ของบ้านเพื่อกรองแสง เสริมด้วยเขตกันชนที่เป็นการผสมผสานระหว่างพุ่มไม้เตี้ยๆ ช่วยกรองอากาศ ดูดซับความร้อนจากภายนอก และแนวต้นไม้สูง ต้นไม้สูงปานกลางใช้บังแสง ทั้งหมดนี้รวมกันเป็นสวนหลายชั้นที่มีความสูงและความลึกต่างกัน ที่เข้ามาปัญหาเรื่องความร้อน ลม และลดเสียงรบกวนจากภายนอกลง นอกจากนี้ผนังกระจกยังช่วยรับแสงให้บ้านอบอุ่นขึ้นในฤดูหนาว

จากห้องครัวจะเป็นมุมนั่งเล่นที่ซึมซับวิวสวนได้สบาย ๆ ถัดไปกระจกบานสไลด์เปิดได้กว้างต่อเชื่อมกับห้องเรียนภาษาที่อยู่ถัดลึกเข้าไป ซึ่ง Miss Lien เปิดชั้นเรียนทุกวัน

ทางลาดวนรอบบ้านที่พาเจ้าของบ้านขึ้นลงได้สบาย ใช้รถเข็นคู่ใจเข้าออกได้ทุกจุดโดยไม่ต้องมีคนช่วยดูแล เป็นความกล้าหาญที่มีมากจนยืนอยู่เหนือความยากลำบากในการใช้ชีวิตได้อย่างสวยงาม เธอสามารถกิจกรรมทั้งหมดในชีวิตของตนเองอย่างแข็งขันและเป็นอิสระ แสดงให้เห็นว่าแม้จะเป็นผู้พิการแต่ก็คู่ควรกับความเสมอภาคทางสังคม สิทธิในการอยู่รอด และสนุกกับชีวิตเหมือนคนอื่นๆ

เหล็กดัดรูปดอกบัวที่มีบริเวณ facade และ skylight ใช้ปกป้องบ้านเพิ่มความปลอดภัย ช่วยกั้นกรองแสง และยังเพิ่มความเป็นส่วนตัวให้บ้านด้วย เมื่อแสงแดดเดินทางผ่านต้นไม้สีเขียวบนระเบียงและเหล็กดัดเหล่านี้จะสร้างเอฟเฟกต์เงาบนผนังและพื้นได้อย่างน่าสนใจ ภาพที่สดใสเหล่านี้จะเปลี่ยนไปเรื่อย ๆ ในระหว่างวันตามมุมของแสง สำหรับชาวเวียดนามนั้นจะถือว่าดอกไม้ชนิดนี้เป็นสัญลักษณ์ของความกล้าหาญ ความภาคภูมิใจ และความมุ่งมั่นในการเอาชนะความยากลำบาก ในภาษาเวียดนามดอกบัวออกเสียงว่า Lien เป็นชื่อเจ้าของบ้าน และยังเป็นสิ่งแสดงถึงลักษณะเฉพาะของเธออีกด้วย